Σύγχρονες τάσεις εκπαίδευσης στη ναυτιλία

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση (distance learning) δεν είναι κάτι νέο. Ο ιστορικός Frederick Jackson Turner δημιούργησε προγράμματα αλληλογραφίας στο Πανεπιστήμιο τον Wisconsin στα τέλη τον 1800. Σήμερα μέσω αυτής της σύγχρονης μορφής εκπαίδευσης, προσφέρονται προγράμματα που ποικίλλουν σε επίπεδο και αντικείμενο, από πανεπιστημιακές σπουδές έως και σπουδές επαγγελματικής κατάρτισης.

Παραδοσιακά, η εκπαίδευση λαμβάνει χώρα στο ίδιο σημείο και την ίδια ώρα. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση λαμβάνει χώρα σε διάφορα μέρη σε οπουδήποτε χρόνο. Η μετάδοση της γνώσης έχει λάβει μια νέα μορφή με την ανάπτυξη και χρήση της τεχνολογίας για εκπαιδευτικούς σκοπούς, έχοντας αλλάξει δραστικά το τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μαθαίνουν.

Περισσότεροι από τρία εκατομμύρια φοιτητές σπουδάζουν σε εξ αποστάσεως προγράμματα σε πανεπιστήμια και ακαδημίες σε όλη την Ευρώπη. Αυτός ο αριθμός αυξάνεται κάθε χρόνο, καθώς υπάρχει μια μεγαλύτερη ανάγκη για δια βίου εκπαίδευση και επαγγελματική ανάπτυξη, ειδικά σε μεγαλύτερους ηλικιακά και ίσως πιο ώριμους φοιτητές, σε προπτυχιακό αλλά και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Η ανάγκη απόκτησης εξ αποστάσεως γνώσης υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι, είτε θεωρείται πιο ουσιαστική η γνώση που αποκτάται μέσω προγραμμάτων που διδάσκονται από ειδικούς στο αντικείμενο, είτε το αποτέλεσμα της σχέσης αξίας / κόστους του προγράμματος είναι υψηλότερο, είτε ο τρόπος ζωής των συμμετεχόντων δεν τους επιτρέπει την φυσική παρουσία σε μια συμβατική τάξη.

«Τα πάντα ρεί» απεφάνθη ο Ηράκλειτος και η εφαρμογή του νοήματος αυτής της ρήσης ανταποκρίνεται και στον σύγχρονο κόσμο εν γένει και στην εκπαίδευση ειδικότερα. Αν είναι δυνατόν να μπορεί να γίνει διδασκαλία της χημείας μέσω προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης γιατί όχι να εξαιρεθεί η ναυτιλία?

Η τελευταία συνιστά το μέσο διακίνησης πλέον του 90 τοις εκατό του παγκόσμιου εμπορίου διεθνώς. Στον κλάδο της ναυτιλίας, τα εξ' αποστάσεως προγράμματα έχουν δυνατότητα ευρείας εφαρμογής. Η ναυτιλία είναι κατεξοχήν ο κλάδος στον οποίο η υπερ-χωρικότητα, δηλαδή η μη εξάρτηση της άσκησης της λειτουργίας της σε συγκεκριμένη χώρα ή τόπο, αποτελεί κύρια συνιστώσα. Με απλά λόγια ο ναυλωτής μπορεί να έχει έδρα τη Βραζιλία, ο πλοιοκτήτης να είναι Έλληνας με έδρα τον Πειραιά, ο Άγγλος ασφαλιστής να ασκεί τη δραστηριότητά του στο Λονδίνο. Σε αυτό το καλειδοσκόπιο μπορούμε να προσθέσουμε και μια νέα διάσταση: ο επιμορφωτής - καθηγητής ναυτιλιακών μπορεί να είναι κάποιος ειδικός και άρτιος στο αντικείμενο του και να βρίσκεται οπουδήποτε στον κόσμο, όπως και οι υπόλοιποι συντελεστές που στελεχώνουν τον κλάδο.

Οι δυνατότητες που δίνονται σε ανθρώπους που θέλουν να σπουδάσουν ναυτιλιακά είναι απεριόριστες. Ο ναυτικός που χρειάζεται να μετεκπαιδευτεί, μπορεί να το κάνει στη διάρκεια του μπάρκου, ο δυνητικός σπουδαστής που δεν ζει σε ναυτιλιακά κέντρα όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη, η Σιγκαπούρη, ο Πειραιάς, μπορεί να λάβει αυτή τη γνώση από τους καλύτερους και με το καλύτερο δυνατόν τρόπο προσαρμοσμένο στις ανάγκες ίου. Αυτό μου έχει δείξει η εμπειρία ως διδάσκουσα και η μακροχρόνια συνεργασία μου με το Lloyd's Maritime Academy, το University of Middlesex, αλλά και η συνεργασία χης SeaWorks Training & Consulting με ίο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σχεδιάζοντας και διδάσκοντας εξ' αποστάσεως ναυτιλιακά προγράμματα, πιστοποιημένα από διεθνείς οργανισμούς, με χιλιάδες συμμετέχοντες από όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Τα θετικά σημεία της εξ' αποστάσεως εκπαίδευσης στις ναυτιλιακές σπουδές συνοψίζονται ως εξής:

Ευελιξία

Συνδυάζονται οι σπουδές μαζί με όλη οικογένεια. Η ανεξάρτητη και ασύγχρονη μάθηση (asynchronous learning) επιτρέπει στον συμμετέχοντα να σπουδάσει ανά πάσα στιγμή, σε οποιοδήποτε μέρος και σε χρόνο που εκείνος ορίζει, υποστηριζόμενος από διδακτικό και διοικητικό προσωπικό ή μελετώντας με άλλους εκπαιδευόμενους σε κοινότητες μάθησης (distributed knowledge).

Τα μαθήματα είναι ειδικά σχεδιασμένα για αυτόνομη μελέτη και προσαρμοσμένα στις ανάγκες των φοιτητών στο πλαίσιο της πραγματικής κοινωνίας της γνώσης.

Ο τρόπος εκμάθησης είναι μαθητοκε-ντρικός, με τα προγράμματα εκμάθησης εξατομικευμένα για να ταιριάζουν στις ανάγκες του κάθε φοιτητή. Η ευελιξία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους μαθητές με συγκεκριμένες εκπαιδευτικές ανάγκες ή που για ποικίλους λόγους δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσουν μαθήματα σε προσδιορισμένο χώρο ή /και χρόνο.

Εύκολη πρόσβαση

Το σύστημα εκπαίδευσης στα μικρής διάρκειας προγράμματα είναι ανοικτό, χωρίς ιδιαίτερες τυπικές προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούνται ώστε να διασφαλίζεται εύκολη πρόσβαση στα μαθήματα μιας και η ανάγκη εκμάθησης δεν πρέπει να περιστέλλεται από στεγανά τυπικότητας. Ωστόσο, οι συμμετέχοντες θα πρέπει να διαθέτουν κάποιες «λειτουργικές γνώσεις», για παράδειγμα αγγλικών, αν πρόκειται για εξειδικευμένα προγράμματα που το απαιτούν π.χ. ναυλώσεις.

Κόστος - Δίδακτρα

Τα προγράμματα εξ αποστάσεως είναι συνήθως φθηνότερα και έχουν μεγαλύτερη απόδοση αξίας / κόστους από ό, τι τα συμβατικά προγράμματα σπουδών.

Υποστήριξη και εξυπηρέτηση

Η ποιότητα της προσωπικής βοήθειας είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας. Οι εισηγητές απαντούν στις ερωτήσεις μέσα σε 24-48 ώρες και υπάρχει προσωπική, ζωντανή, ουσιαστική επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο με γραπτό κείμενο, ήχο και εικόνα (πολυμεσική διάσταση).

Ψηφιακό περιβάλλον μάθησης

Η ποιότητα του υλικού μελέτης και το ψηφιακό μαθησιακό περιβάλλον είναι ακόμη πιο σημαντικές παράμετροι από ό, τι στις συμβατικές διδασκαλίες.
Οι εισηγητές είναι ειδικοί στο αντικείμενο που διδάσκουν και το υλικό μελέτης ανανεώνεται τουλάχιστον μια με δύο φορές τον χρόνο.

Επαγγελματική δικτύωση

Το ψηφιακό περιβάλλον μάθησης παρέχει κοινωνικές πλατφόρμες που επιτρέπουν τη συνεργασία και την υποστήριξη σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το ερώτημα είναι ποιος μπορεί να δημιουργήσει τέτοια ναυτιλιακά προγράμματαα που να είναι state of the art, γιατί δεν εξυπακούεται ότι το ίδιο πρόγραμμα που διεξάγεται σε μια τάξη μπορεί να γίνει και on line. Απαιτείται καινοτομία, παραμετροποίηση και κατάλληλοι εισηγητές που δεν ταυτίζονται με αυτούς ενός παραδοσιακού προγράμματος λόγω του ασύγχρονου χαρακτήρα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Ο διδάσκων είναι αναγκαίο να δημιουργήσει μαθήματα και να βρει τρόπους που θα διευκολύνει τον συμμετέχοντα στη μελέτη και κατανόηση του διδακτικού υλικού, να κάνει το μάθημα ενδιαφέρον και παράλληλα να διατηρήσει υψηλό το ακαδημαϊκό επίπεδο.
Σίγουρα υπάρχει και θα υπάρξει «φυσική» αντίσταση και αδράνεια σε αυτή την εκπαιδευτική τάση και αλλαγή για ποικίλους λόγους η ανάλυση των οποίων δεν εμπίπτει στο πνεύμα αυτού του άρθρου. Όμως το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω - για να συνεχίσουμε το σκεπτικό του Ηράκλειτου και, αναπόδραστα, λόγω των ποικίλων εξελίξεων στα τεκταινόμενα διεθνώς και στις απαιτήσεις που αυτά δημιουργούν, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι η εξ αποστάσεως διδασκαλία εκδημοκρατίζει την εκπαίδευση, την καθιστά αποτελεσματική και παραμετροποιημένη ξεφεύγοντας από τη λογική του "one size fits all" δίνοντας την ευκαιρία σε όποιον θέλει να μάθει, να μπορεί να το κάνει, αρκεί να απευθυνθεί στους κατάλληλους εκπαιδευτικούς φορείς που διαθέτουν άρτιο έμψυχο και εποπτικό υλικό προσανατολισμένο στην ποιότητα.